6 grudnia – 127 lat temu urodził się Tadeusz Romer (1894-1978)

6 grudnia 2021

Dyplomata i polityk. Ambasador RP w Japonii i ZSRR. Minister Spraw Zagranicznych na uchodźctwie w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej w Antonoszu na Żmudzi. Był synem Bronisława Antoniego i Marii z hrabiów Jundziłłów. Po przedwczesnej śmierci rodziców wychowywane w rodzinie Konstantego Przewłockiego. W 1913 r. ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a cztery lata później studia prawnicze i politologiczne w Lozannie i Fryburgu. W Szwajcarii był sekretarzem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey, bliskim współpracownikiem Henryka Sienkiewicza i Ignacego Paderewskiego. W 1917 r. został osobistym sekretarzem Romana Dmowskiego, a wkrótce potem sekretarzem Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Brał udział w konferencji wersalskiej, następnie został sekretarzem polskiego poselstwa w Paryżu.

Od 1921 r. pracował MSZ w Warszawie, jako radca, a później naczelnik Wydziału Zachodniego w departamencie polityczno-ekonomicznym. W latach 1928-1935 pełnił funkcję radcy ambasady w Rzymie. W lutym 1935 r. został mianowany posłem w Portugalii, a dwa lata później pierwszym ambasadorem rządu II Rzeczypospolitej w Japonii (po wybuchu wojny ambasadorem rządu RP na uchodźstwie).

We wrześniu 1941 roku, po zerwaniu przez Japonię stosunków z polskim rządem, Romer zlikwidował placówkę w Tokio i na polecenie japońskiego rządu przeniósł się wraz z personelem do okupowanego przez Japończyków Szanghaju, gdzie kierował dyplomatyczną misją specjalną. W Japonii i w w Szanghaju pomagał polskim uciekinierom, głównie Żydom, docierającym tam z Litwy przez Władywostok na podstawie wiz tranzytowych wystawionych przez japońskiego konsula w Kownie Chiune Sugiharę i polski wywiad. Opuszczając Szanghaj w sierpniu 1942 r., w ramach wymiany dyplomatów państw zachodnich na dyplomatów japońskich, zorganizował za zgodą japońskich władz okupacyjnych Zarząd Główny Związku Polaków w Chinach, który miał kontynuować te działania.

Od 15 września 1942 r. do 26 kwietnia 1943 r., tzn. do zerwania (po odkryciu grobów katyńskich) stosunków dyplomatycznych, sprawował funkcję ambasadora Polski w ZSRR na placówce w Kujbyszewie (gdzie znajdowała się siedziba władz sowieckich w czasie wojny). Zabiegał w tym czasie o prawa Polaków deportowanych przez NKWD na Syberię.

Po zakończeniu swej misji był pełnomocnikiem rządu RP na Bliskim Wschodzie. Przywołany do Londynu, objął 14 lipca 1943 r. urząd Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka i sprawował go do 24 listopada następnego roku.

Po zakończeniu wojny pracował w Komitecie do Spraw Edukacji Polaków przy brytyjskim ministerstwie oświaty i był wiceprezesem Komitetu Pomocy Dzieciom i Młodzieży w Polsce. Należał do współzałożycieli londyńskiego Instytutu Polskiej Akcji Katolickiej.

W 1948 r. wraz z rodziną przeniósł się na stałe do Montrealu, gdzie uzyskał stanowisko profesora romanistyki na Uniwersytecie McGill. Za oceanem działał w licznych organizacjach polonijnych. Od 1949 r. był przewodniczącym Stowarzyszenia Polskich Imigrantów Wojskowych w Kanadzie, od 1950 r. prezesem oddziału Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce (1963–1978). Był również członkiem Towarzystwa im. Romana Dmowskiego w Londynie.

Zmarł 23 marca 1978 r. w Montrealu.

Autor: Redakcja IDMN