9 lipca – 140 lat temu urodził się brygadier Czesław Mączyński (1881-1935)

9 lipca 2021

Żołnierz i polityk narodowy, naczelny dowódca obrony Lwowa w 1918 roku. Poseł na Sejm I kadencji. Komendant Straży Narodowej.

Był synem nauczyciela ludowego w Kaszycach koło Jarosławia, gdzie przyszedł na świat i chodził do szkoły. W latach 1892-1902 uczęszczał do jarosławskiego Wyższego Gimnazjum. W tym czasie związał się z ruchem narodowo-demokratycznym. Należał do “Orła Białego” i Związku Młodzieży Polskiej “Zet” (w 1902 r. został przewodniczącym oddziału).

Po odbyciu ochotniczej służby w pułku artylerii i szkole oficerskiej, którą ukończył w stopniu podporucznika, w latach 1905-1910 studiował filozofię i prawo na Uniwersytecie Lwowskim. Jako student kontynuował aktywność w “Zecie”, będąc członkiem wydziału Czytelni Akademickiej i przewodniczącym bratniaka. W 1908 r. współtworzył (niezależne od „Zetu”), paramilitarne Drużyny Bartoszowe – niepodległościową organizację młodzieży wiejskiej założoną przez Wawrzyńca Dayczaka.

Od 1910 r. do wybuchu wojny pracował jako nauczyciel polskiego i łaciny Gimnazjum Klasycznego w Przemyślu. Po mobilizacji dowodził baterią artylerii polowej. Dosłuzył się stopnia kapitana i sześciu austriackich orderów. W 1917 r. został członkiem Ligi Narodowej, a w kolejnym roku stanął na czele, zależnych od niej, tajnych Polskich Kadr Wojskowych (PKW gromadziły ok. 500 żołnierzy) i wszedł w skład Naczelnej Komendy Obrony Lwowa.

Po wkroczeniu do miasta oddziałów ukraińskich w listopadzie 1918 r. został głównodowodzącym sił polskich, stając na czele Naczelnej Komendy Obrony Lwowa. Dowodził walką Orląt Lwowskich. Niektórzy historycy zarzucają mu bierność podczas głośnego pogromu 22 listopada, skierowanego w istocie przeciwko Milicji Żydowskiej wspierającej wojska ukraińskie (według raportów pośród aresztowanych za rabowanie sklepów żydowskich 60% stanowili Ukraińcy, 30% Polacy, a 10% sami Żydzi).

Od 12 grudnia 1918 r. był dowódcą Brygady Strzelców Lwowskich i komendantem miasta. W 1919 r. uczestniczył w ofensywie wojsk polskich na wschód, pełniąc czasowo obowiązki dowódcy 5 Dywizji Piechoty. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca brygady strzelców na Froncie Litewsko-Białoruskim. W lipcu 1920 r., awansowany na pułkownika, został Inspektorem odpowiedzialnym za tworzenie Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej.

Sprawny dowódca, dwukrotny kawaler orderu Virtuti Militari, po wojnie z bolszewikami był szykanowany przez legionistów i pozbawiony możliwości awansowania. Służył m.in. w sztabie 27 Dywizji Piechoty w Kowlu.

W listopadzie 1922 r. został wybrany posłem na Sejm I kadencji z ramienia Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i objął przewodnictwo komisji wojskowej.

W następnym roku został prezesem Staży Narodowej, która łączyła w sobie pierwiastki paramilitarne i charytatywne. W 1927 r., po rozwiązaniu Straży przez sanację i po zakończeniu kadencji sejmowej powrócił do służby w wojsku. Przenoszony do pracy w kolejnych Powiatowych Komendach Uzupełnień, w połowie 1929 r. ostatecznie odszedł w stan spoczynku.

W cywilu zajął się działalnością we lwowskich strukturach Stronnictwa Narodowego oraz pracą społeczną. Opublikował dwa tomy „Bojów Lwowskich”, udzielał się w Straży Mogił Polskich Bohaterów. Był honorowym członkiem Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego oraz honorowym filistrem Korporacji Akademickiej „Obotritia”. Pod koniec życia mieszkał w majątku Wierzbów, czterokrotnie podpalanym przez bojowców OUN.

Zmarł 15 lipca 1935 r. w lwowskim szpitalu wojskowym. Został pochowany z na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Wobec sowieckiej dewastacji nekropolii, jego szczątki zostały ewakuowane w 1971 r. w inne miejsce cmentarza, do dzisiaj niezidentyfikowane.

Autor: Redakcja IDMN